*स्टार्टअप १९७०-७५*
'साहेब दहा रुपयाला एक' असा भाव लिंबाचा ऐकून मी हवालदिल झालो. याच रविवार कारंज्याच्या बाजारात मी पंधरा दिवसांपूर्वी दहारुपयाला आठ लिंब आणली होती. आज घरातून निघतांना उल्का म्हणाली की लिंब कितीही महाग असली तरी आणायची कारणमहागाच्या औषधांपेक्षा 'ताजं लिंबू' परवडेल. दुपारी बारा वाजेच्या सुमारास हा भाव ऐकून माझी तळ पायाची आग मस्तकात जाऊनपोहचली. मी दोन लिंबे घेतली आणि 'मेन रोड' कडे नजर टाकली. नाशिकचा मेन रोड शुष्क आणि चेतनाहीन झालेला वाटला. पर्णहीनझाडासारखा, निस्तेज. गर्दी नव्हती. माणसं दिसत नव्हती. याच मेनरोड वर लहानपणी आणि किंचित मोठेपणी ( म्हणजे कॉलेजमध्येअसतांना) फिरलो आहे हे आठवलं, मनाच्या पटलावर ते दिवस दिसू लागले. लहानपणी सुरती कडून फरसाण आणणे, पांडुरंग गोपाळकडून तेल आणणे, बोहरपट्टीतून .... वैगरे अशी कामे मी १९७०-७५ च्या दरम्यान करत असे - हाफ चड्डीत. नंतर कॉलेजला गेल्यावरकेसांची झुल्फ सांभाळीत आणि बेलबॉटमचा बॉटम फडकावीत १९७६-८० पर्यंतचे दिवस गेले. आज मेनरोडवर उभं राहून मी हा माझामित्रांसमवेत 'इतिहास' बघत होतो - चिंतन काहो हे ?
चौफेर मान वळवली आणि एव्हढ्या दुपारी एका दुकानासमोर भली मोठी रांग लागलेली बघितली. लोकं निमूटपणे बाराच्या उन्हात रांगलावून 'अननस रस - थंडगार आइस्क्रिमच्या गोळ्यासह' विकत घेत होते. गर्दी केली होती असं म्हटल्यास वावगं ठरू नये. मला काहीसमजायच्या आत मी आपसूकपणे रांगेत दाखल झालो. यथावकाश चाळीस रुपये मोजून 'समर्थ जूस सेंटर' चा अतिप्रसिद्ध 'अननसजूस' घेतला अन दुकानातल्या 'बाकड्यावर' बसलो. पहिल्या घोटात थंड वाटलं. मग तरंगत असलेला आईस्क्रिमचा गोळा हलकेचतोडला अन तोंडात टाकला. गोळा विरघळत असतांना माझी मस्तकातील आग विरघळत होती - तिचं 'अर्थिंग' होत होतं आणि आग ...
आग नाहीशी होत असतांना माझी ब्रम्हानंदी टाळी लागली असावी आणि मी १९७२-७५ मध्ये प्रवेश करता झालो. याच ठिकाणी त्याकाळी एकाने व्यवसाय सुरु केला होता - हल्ली त्याला आपण स्टार्टअप म्हणतो. त्याने 'गाड्यावर' दुकान थाटलं होतं - आणि तोअननसाचा रस विकायचा. दुधामध्ये किंचित पाणी, अननसाचे बारीक बारीक तुकडे आणि त्यावर आईस्क्रिमचा गोळा असं ते 'रसकरणं' होतं. गाडीवाल्याची अननसाचे बारीक तुकडे करणे हि क्रिया बघणीय असे. पेल्यातील तो पिवळा द्रव म्हंजे स्वर्गसुख. मलादादरचे मामा काणे आठवायचे - त्यांच्याकडील पिवळा 'पियुष'. एका वेळीस तो दहा ग्लासांचा 'लॉट' तयार करीत असे. त्यामुळे 'वाटबघणं अपरिहार्य - पण सुखावह'. रस 'एकजीव' करतांना तो दोन ग्लास लीलया वर खाली करायचा म्हणजे जणू काही आपण रसाचीसर्कस बघतोय कि काय असं वाटायचं. तल्लीन होऊन जाई तो. त्याकाळी घाई कशाची नसायची मग मी, भाऊ, मित्र मस्त टाइम पासकरायचो. त्याकाळी 'बारा आणे' म्हंजे पंचाहत्तर पैशास ग्लास मिळायचा. आठवड्यातून एकदा 'पैसे जमवून' अननस रस पिणे ही एकचैन होती .... मजा होती ... बघता बघता गाडीवाल्याचा धंदा जोरात चालू झाला. गाडीसमोर गर्दी वाढू लागली. महागाई वाढली. चारपाच वर्षात ग्लासची किंमत पाच रुपये झाली. मला नौकरी लागली अन मी अननस रस आनंदाला पारखा झालो ... मेनरोडवर जाइनासाझालो .... काळ, काम, वेग यामुळे मर्यादा. खिशात पैसे असूनही अमृततुल्य रसाचे प्राशन करू शकत नव्हतो.
आज बरोबर चाळीस वर्षांनी चाळीस रुपये देऊन तीच चव असलेला अननस जूस पीत आहे. काही 'चवी' मनात रुतलेल्या असतात. त्याचवीशी साधर्म्य असलेली चव जिभेला जाणवली की ... असाधारण आनंद होतो. इथे तर चवीत फरक नव्हताच. फरक पडला होता - तोअसा. गाडीवर धंदा करून रसवाल्याने 'समोरची बिल्डिंग' विकत घेऊन टाकली आणि तो आता 'दुकानात' आला होता. आपण रसालाजूस म्हणू लागला. दुकानात आधुनिकीकरण केलं - सगळं ऑटोमॅटिक. व्हीडिओ बघा मग समजेल. त्याची 'उत्पादकता' वाढली होती. यंत्रातून आता एका मिनिटात दहा ग्लास भरत होते. पूर्वी त्याचा 'गल्ला' भरत असे आणि 'सुट्ट्या पैशांवर' चर्चा होत असे. आता त्याचंबँक अकाउंट 'फोन पे' द्वारा भरत आहे. 'रसाची चव' सोडून सगळं बदललं होतं. आणि हेच त्याच्या 'स्टार्टअप' च यश होतं. माझ्या वाईटखोडी नुसार मी या चाळीस वर्षांपूर्वीच्या स्टार्टअपचा आजचा ताळेबंद मांडला. हा गाडीवाला आज कमीतकमी वर्षाला एक कोटीचा धंदाकरत असेल आणि पन्नास लाख रुपये कमवत असेल. सातत्याने एकच चव दिली कि लोकांना आवडतं. माझं जूस बरोबर मस्त रंजनचालू होतं. तेवढ्यात 'रिकामे ग्लास' उचलण्यासाठी पोरगा आला. माझा ग्लास पहिल्या घोटानंतर तसाच होता. पोरगा म्हणाला 'साहेबते आइस्क्रिम विरघळंल ना. प्या लवकर'. माझी तंद्री 'भंगली'. मी 'रसास्वाद' नव्हे तर 'जुसास्वाद' घेऊ लागलो. दुकानातील गर्दी बघत'गलास' संपवला. परत गरम होऊ लागलं. *मनाने विचारलं 'दुसरा ग्लास?'. तर त्याच मनाने उत्तर दिलं 'नको आता. पंचाहत्तर पैशांचाग्लास, आता चाळीस रुपये? बस झालं. त्यापेक्षा 'लिंब' परवडली'. माझ्या विचारांचं मलाच हसू आलं. माझे विचार 'मुर्खासारखे' वाटले. कसं बघा. खिशात पैसे आहे, वेळ आहे तरीही ... ऍडिशनल आनंद नको.*
हे सर्व क्षणार्धात घडले. आणि शरीराने ऑर्डर सोडली - त्या पोराला - 'आणखी एक घेऊन ये. आईस्क्रिम न वितळलेलं'. आता मात्र'एकाग्रतेने' वर्तमानात राहून जिभेचे चोचले पुरवतो. ...
Post a Comment