दिंडी : दिनक्रम

 *दिंडी : दिनक्रम*

आज नेहमीप्रमाणे मला साडे तीनला जाग आली. बाहेरचं जग शांत होतं पण गेले तीनचार दिवस जे आहत नाद ऐकू येत होते तेच नादआज 'अनाहत' नाद झाले होते. ते मनाच्या डोहातून येत होते. *बादल्यांचे आवाज, नळावर पाण्यासाठी चाललेल्या बायकांच्या भांडणाचेआवाज, मध्येच पुरुषी आवाज - 'अइ पोरीओ गप बसा की, लोकं झोपलं हाय. तेवडी बी अक्कल न्हाय का?' मग थोडावेळ शांतता कीपरत शांतता भंग.*

तुम्हीं म्हणाल 'भाऊ, वारी आणि भांडण? वारी अन बाचाबाची? असं कसं?'. सांगतो. वारीतील प्रत्येक माउलीला ( महिला आणि पुरुष ) अंघोळ करूनच मुक्कामाच्या ठिकाणाहून प्रस्थान करायचं असतं. 'अंघोळ' हा त्यांचा अट्टाहास असतो. पारोश्याने दिंडीत सामील होणंहे त्यांना पटत नाही. आमच्या २३४ नंबर दिंडीत ४१९ पैकी २४५ महिला होत्या. पाण्याचा टँकर एक. त्याला चार तोट्या. एक बादलीभरायला दिड मिनिट. एक अंघोळ करायला पाच मिनिटं. फक्त बारा बादल्या आहे. कमीत कमी तीनशे लोकांची इच्छा अंघोळ करायची. तुम्हीं डोकं लावा अन गणित करा 'किती लोक दोन तासात अंघोळ करतील?'. बरं तुमची अंघोळ होवो अथवा न होवो, दिंडीचं प्रस्थानसहा वाजता होणार म्हणजे होणार. अश्या परिस्थितीत कोणत्याही माऊलीचा तोल जाणार अन भांडण सदृश ... माझी झोप उडालीहोती तेव्हां आणि आता. वारकर्यांचा दिनक्रम गमतीशीर असतो. माझा असा असायचा ....

*३-३० सकाळ* - बायकांची भांडणं सुरु होतात अन त्यामुळे जाग येणं. नीट झोप न लागल्याने जागही नीट येत नाही. तळमळत पडूनराहणं. 

*४-३०* - अचानक 'उठा उठा' असा हाकारा सुरु होतो. तो तंबूवाल्यांचा असतो. त्यांना तंबू काढून, सगळं सामान यावरून ट्रक भरायचाअसतो आणि पुढच्या मुक्कामाच्या ठिकाणी पोहचायचे असते. म्हणून ते घाई करतात. अवघ्या तासात ते मैदान साफ करतात. मग मीमाझी 'वळकुटी' बांधतो. तोंड हात पाय धुतो. बॅग पॅक करतो. वळकुटी आणि बॅग सामानाच्या ट्रक मध्ये साडे पाच ला फेकून देतो. 

*५-३०* - कोणत्याही एका माउलींच्या कळपात घुसायचं अन अध्यात्मिक गप्पांचा आनंद (?) घ्यायचा. तोपर्यंत कोरा 'च्या' - चहाकोणीतरी आणतं. कितीही प्या. नंतर वर्तमान पत्राचे कागद समोर आले की समजायचं - पोहे येत आहे. वाफ येणाऱ्या पोहे तोंडातटाकले की 'ब्रम्हानंदी' टाळी लागते. अन तेवढ्यात टाळ मृदूंगाचा गजर सुरु होतो. उरलेले पोहे 'कसेबसे गिळायचे' अन ...

*६-३०* - पायी चालायला सुरवात. दिंडी फॉर्म होते. प्रथम चार झेंडे पताका धरी ; त्यानंतर चारजण टाळ वाजवणारे अन एक वीणाधारी. तिसरी गॅंग - चार महिला डोक्यावर तुळस असलेल्या. त्यानंतर भजन करणाऱ्या माऊलींची गर्दी. मग सामान्य दिंडीकरी - वारकरी. अतिशय संथ पणे वाटचाल सुरु. 

*२-३० दुपार*- कुठल्यातरी एखाद्या खळ्यात मळ्यात अथवा मैदानात थांबायचं. आपले वारकरी आचारी सुंदर स्वैयंपाक करून ठेवतात. जेव्हढं चांगलं म्हणून देता येईल तेव्हढं देतात. आम्हीं 'बोला पुंडलिक वरदा ..' अशी आरोळी संपली की वारकरी ताटावर तुटून पडतात. दुपारच्या जेवणात एक गोड नक्की - लापशी, बुंदी, जिलेबी आणि गुलाबजाम. जेवणांनंतर थोडी विश्रांती. पुढे संथ वाटचाल. 

*६-३० संध्याकाळ* - मुक्कामी पोहचणे. कोरा चहा तयार असतोच. तो घेणे. स्वतःची शारीरिक स्वच्छता उरकणे. 

*७-००* - कीर्तन भजन सुरु. याचं कारण बहुतेक वेळा आमचा तंबू सामानाचा ट्रक आमच्याआधी पोहचलेला नसे. मग करा भजन. 

*९-००* - तंबू ठोकून झाले की आम्हीं सर्व आडवे व्हायचो. तंबू एकदम सुस्थितीत. आजूबाजूला चार खणलेले. वरून ताडपत्री. कितीहीपाऊस असला तरी पाणी आत येणार नाही. या ट्रक च्या वर मोठा फ्लड लाईट असायचा. छोटा जनसेट असतो बरोबर. आम्हीं जरा कुठेविसावतो , तोच .....

*९-३० रात्र* - एकच हाकारा ' चला जेवून घ्या'. मग जेवणं उरकली जायची. 

*१०-३० रात्र* - या वेळेला सर्वजण तंबूत पडायचे. प्रत्येकजण आपला ट्रक सुरु करायचा. पण प्रत्येकाला दुसऱ्याचा ट्रक जास्त धूरसोडतोय असं वाटे. 

*अशा रीतीने दिवस संपलेला असायचा. सकाळच्या 'भांडणाच्या आवाजापासून' ते 'रात्रीच्या घोरण्यापर्यंत'. त्या रम्य सूर्योदय सूर्यास्ताकडे कोणाचेही लक्ष नसते. दिंडीतील प्रवास 'सुखाचा' नसतो. प्रचंड मोठ्या प्रमाणावर 'मानसिक आणि शाररिक' पीडा निर्माण होतअसते - पावलागणिक. माणूस तावून सुलाखून निघत असतो. चाळीस तापमानात चालणं आणि अचानक पाऊस सुरु होणं - आयुष्याच्या दोन बाजू. चढ आणि उतार - दररोज.*

कोणी विचारलं 'कशी काय चालली आहे दिंडी?'. त्यावर हसायचं अन म्हणायचं 'आजचा दिवस चांगला गेला '.