मन - तरंग

 *सिनेमासाठी -'मनतरंग'*

( कळवण्यास अत्यंत आनंद होत आहे की ) सुप्रसिद्ध मानसोपचार तज्ञ डॉक्टर आनंद नाडकर्णी यांच्या पुढाकाराने नासिक येथे 'मनतरंग' हा फिल्म क्लब सुरु झालेला आहे. ते मन-व्यवस्थापन मार्गदर्शक आहे. तुम्हांला ते माहित नसतील तर तुमचे मन-आरोग्य चांगले आहेअसे समजा. त्यांची तुम्हांला कधीही गरज पडू नये अशी शुभ इच्छा सुद्धा प्रगट करतो. हल्ली मी त्यांच्या संपर्कात आहे. कारण? काळजीकरू नका - मी 'स्वस्थ' आहे. मी 'निरामय' आहे. 

*आशयपूर्ण सिनेमा बघितला तर मानसिक आरोग्य चांगले राहते असं त्यांना 'प्रयोगांती' वाटतं.* मनतरंग फिल्म क्लब ठाण्यात खूपदिवसांपासून चालू आहे. नासिकमधेही आता आई एम ए हॉल मध्ये महिन्यातून एकदा शॉर्ट फिल्म्स दाखवल्या जातात. प्रत्येकफिल्मनंतर त्यावर चर्चा होते. मानसोपचार तज्ञ आणि सिनेमा तंत्राची माहिती असणारे सूत्रसंचालक 'विषयावर' प्रकाश टाकतात. मलासिनेमा जरा जास्त कळतो असं मन-तरंग संचालकांना वाटलं अन त्यांनी मला 'अधिक प्रकाश' टाकण्याची संधी दोनदा दिली. मागच्यावेळी थीम होती 'निनावी नाती' चार फिल्मस पैकी दोन फिल्मस ची लिंक देत आहे. नक्की बघा. बोध होतो का तेही बघा. ( https://youtu.be/3-PXNnaatx4 ; https://www.youtube.com/watch?v=LatobRtLukM )

कोणताही सिनेमा हे लोकवाङ्मय असतं असं मी मानतो. फक्त शब्दांच्या ऐवजी चित्र - इमेजेस वापरल्या जातात. ह्या 'गोष्टसांगण्याच्या' प्रकारामध्ये संगीत वापरलं जातं. जसं काही वाङ्मय सवंग असतं तसं काही सिनेमे सुद्धा सवंग / निकस असतात - फक्तमनोरंजन करतात. पण मी सिनेमा 'मनोरंजनापलीकडे' काही मिळतंय का हे बघत असतो. प्रोटोगॉनिस्टच्या - नायकाच्या दृष्टिकोनातूनसिनेमा बघत 'त्याचंच' आयुष्य मी दोन तासांकरता जगतो. हि एक बौद्धिक प्रोसेस आहे. प्रत्येक आशयपूर्ण पुस्तक अथवा चित्रपटकाहीतरी सांगत असतो. विचारांचे प्रवर्तन करत असतो. आपण किती संवेदनशील आहे ते बघावं. एक मात्र खरं, आपण काय वाचतोआणि बघतो, यावर आपली मानसिक जडण आणि घडण होत असते - सूक्ष्म पातळीवर, अनावधानाने. 

*खरं तर भारतीयांना 'सिनेमा का व कसा बघावा? हेच सांगितलं जात नाही - कोणत्याही आयुष्याच्या टप्प्यावर. चित्रपटाच्या अनेक'मिती' असतात त्याचं आपल्याला भान नसतं. मग आपण बाजारू चित्रपटास 'बळी' पडतो. सकस कथागूण असलेले चित्रपट बघितलेनाही की 'अभिरुची' निर्माण होत नाही. भारतीय पॅरलल, निओ-क्लासिकल, वास्तववादी चित्रपट पहिले की बऱ्याच वेळा अ-सवेंदनशीलमन भानावर येतं. मग सत्यजित रे ते सुमित्रा भावे व्हाया NFDC असा प्रवास व्हायला हवा. गोष्टी किती विविधतेने सांगितल्या जातात हे'पाहून' मन अचंबित होते. पुढचा प्रवास? अर्थात आंतरराष्ट्रीय सिनेमा. ही वाटचाल 'हॉलिवूड' टाळून केली तरी चालते. आणि मगसमजतं की किती वेगळ्या प्रकारच्या 'गोष्टी' घडतात. वर्ल्ड सिनेमा अद्भुत आहे. जर्मन आणि फ्रेंच सिनेमा फ्यूचरिस्टिक आहे. इराणीसिनेमा सद्य परिस्थिती दाखवतो. आफ्रिकन सिनेमा आपल्या कल्पनेपलीकडे आहे. चायनीज आणि जापनीज सिनेमा ..... संपूर्ण जगतुमच्यासमोर उलगडलं जातं. जागतिक सिनेमा संस्कार हवेसे वाटतात आणि मग फिल्म फेस्टिवल ची आस लागते. अक्षुण्ण अमृताचाझरा म्हंजे 'फेस्टिवल - उत्सव सिनेमाचा'. दररोज चार पाच सिनेमांचा 'रतीब' सहा दिवसांसाठी. त्यात तेथे सिनेमावर चर्चा होते. हेम्हणजे 'अमृतात चेरी🍒’.* मी तर खूप भाग्यवान आहे. चित्रपट तज्ञ - रघु फडणीस, सुहास भणगे, गजानन ढवळे आणि आशिष चव्हाणमाझे मित्र आहे - तासंतास आम्हीं सिनेमावर चर्चा करतो. 

*तर .... सिनेमा पाहून आपल्या मनात काय तरंग उठले आहे हे बघण्यास या. सिनेमा परीक्षण करू. सिनेमा विविध अंगानी समजून घेऊ. चित्रपट समीक्षा करू - चित्रपटाचे आणि चित्रपटमाध्यमाचे मनोरंजन, कलात्मक सौंदर्यशास्त्र, सामाजिक व सांस्कृतिक पैलू, चित्रपटतंत्रेव आशयविषयक घटक यांच्या कसोट्यांवर केलेले विश्लेषण व मूल्यमापन करू.*